شاخص ترس و طمع چیست؟

شاخص ترس و طمع کریپتو با بررسی سیگنال‌های اجتماعی و روند حرکتی بیتکوین، به بررسی احساسات بازار ارزهای دیجیتال می‌پردازد. این شاخص بین 0 تا 100 نوسان می‌کند. هرچقدر شاخص ترس و طمع به عدد 100 نزدیک‌تر باشد، نشان‌دهنده طمع بیشتر بازار است. نزدیک شدن شاخص به عددهای پایین هم از ترس حاکم بر بازار خبر می‌دهد. اگر نمی‌دانید کاربرد شاخص ترس و طمع چیست؟ این نکته را در نظر بگیرید که بسیاری از معامله‌گران بر اساس احساسات بازار زمان مناسب برای ورود یا خروج را تشخیص می‌دهند. در نتیجه اگر می‌خواهید به موقع نقطه خروج سرمایه خود از بازار را پیدا کنید، باید با این شاخص آشنا باشید.

شاخص ترس و طمع چیست؟

قبل از اینکه به سوال شاخص ترس و طمع چیست با مثال جواب دهیم، کمی به این نقل قول معروف وارن بافت فکر کنید:

«وقتی همه می‌ترسند، حریص باش و وقتی همه حریص هستند، بترس.»

(greedy when others are fearful and fearful when others are greedy.)

شاخص ترس و طمع بر اساس احساسات جاری در بازار و در نظر گرفتن پارامترهایی مثل حجم بازار، ترند شبکه‌های اجتماعی، دامیننس بیتکوین، روند حرکتی و شاخص نوسان محاسبه می‌شود. این شاخص در واقع تجمیع کننده شاخص‌های کمی و کیفی مختلفی است که می‌توانند روی بازار تاثیر بگذارند. به همین خاطر می‌توان گفت که شاخص ترس و طمع در کوین مارکت کپ واقعی‌ترین داده‌ای است که جهت بازار را نشان می‌دهد. تحلیل‌گرها نیز به همین دلیل توجه ویژه‌ای به این شاخص دارند.

معمولاً این شاخص به‌صورت یک نمودار نیم‌ دایره‌ای ترسیم می‌شود که دارای یک عقربه است. این عقربه بین صفر تا صد نوسان می‌کند. تحلیل‌گرها برای اینکه سنجش بازار با توجه به نمودار ترس و طمع راحت‌تر شود، آن را به پنج ناحیه تقسیم می‌کنند. این نواحی عبارتند از:

1. ناحیه ترس شدید (Extreme Fear) مشخص شده با رنگ نارنجی

 وقتی عقربه نمودار بین 0 تا 25 قرار می‌گیرد، نشان دهنده ترس شدید در بازار است. برای مثال پس از شیوع ویروس کرونا، در مارس 2020 شاخص ترس و طمع به زیر عدد 10 سقوط کرد که پایین‌ترین عدد مشاهده شده در چند سال اخیر بود و ترس کاربران از بحران اقتصادی جهانی را نشان می‌داد. در سال 2022 هم وقتی چین فعالیت ماینرها را ممنوع کرد، ارزش بیتکوین از اوج 65 هزار دلاری وارد فاز اصلاح شد که نتیجه این اتفاق را در نمودار ترس و طمع هم می‌توانید ببینید.

2. ناحیه ترس (Fear) مشخص شده با رنگ زرد یا کهربایی

ناحیه ترس در منحنی ترس و طمع از عدد 25 تا 50 را شامل می‌شود. این ناحیه نشان می‌دهد که کاربران نگاه خوش‌بینانه‌ای نسبت به بازار ندارند و هر لحظه منتظر یک ریزش قیمتی جدید هستند. معمولاً زمانی شاخص در ناحیه ترس قرار می‌گیرد که روند بازار نیز همچنان منفی باشد.همینطور که در سایت نوبیتکس گفته شده:

شاخص ترس و طمع روشی برای سنجش حركات بازار سهام و ارزهای دیجیتال است و بر اساس داده‌های شاخص ترس و طمع می‌توان متوجه شد که آیا قیمت یک دارایی منصفانه است یا خیر. به بیانی دیگر این معیار مشخص می‌کند که سرمایه‌گذاران تا چه اندازه از نظر روانی و احساسی حاضرند تا برای خرید یک سهام یا ارز دیجیتال خطر کنند

3. ناحیه طبیعی یا خنثی (Neutral)

قرار گرفتن عقربه شاخص در محدوده 50 نشان‌ دهنده یک حالت تعادل در بازار است. به بیان دیگر وقتی در این ناحیه هستیم، قدرت خرس‌ها و گاوها باهم برابر بوده و احساسات اجتماعی هم تاثیر خاصی روی بازار ندارد. معمولاً در چنین مواقعی بازار در یک کف و سقف مشخص گیر کرده و در حال نوسان است. در اصطلاحات کریپتوکارنسی این وضعیت را سایه زنی یا ساید زدن هم ترجمه می‌کنند.

در ادامه بخوانید: بهترین اندیکاتور سیگنال خرید و فروش

4. ناحیه طمع (Greed) مشخص شده با رنگ سبز روشن

شروع ناحیه طمع از سطح 50 تا 75 است. وقتی بازار روندی صعودی به خود می‌گیرد، کم کم توجه کاربران و توده مردم به بازار ارزهای دیجیتال جلب می‌شود. به نحوی که می‌توانید شاهد پست‌ها و کامنت‌هایی درباره بیتکوین و ارزهای دیجیتال هم باشید. هرچقدر عقربه شاخص ترس و طمع به عدد 75 نزدیک‌تر شود، نشان دهنده ریسک بالاتر بازار است. در واقع بالاتر رفتن عدد می‌گوید که کاربران حاضرند ریسک بیشتری را متحمل شوند. از طرفی توده مردم هم ترغیب شده‌اند به سراغ این بازار بیایند.

5. ناحیه طمع شدید (Extreme Greed) مشخص شده با رنگ سبز

خطرناک‌ترین ناحیه در شاخص ترس و طمع ارز دیجیتال، ناحیه Extreme Greed است. قرار گرفتن عقربه در این ناحیه هیجانات بالای بازار را نشان می‌دهد. نکته مهم اینکه خوش‌بینی بیش از اندازه توده مردم نسبت به بازار یک پیغام خطر برای کل بازار است. اگر نمودار چند سال اخیر ترس و طمع را نگاه کنید، می‌بینید که هروقت شاخص بالاتر از سطح 80 قرار گرفته، بعد از آن وارد یک فاز اصلاحی عمیق شده است. البته امکان دارد شاخص برای مدتی در نواحی بالای 70 هم بماند و به رشد خود ادامه دهد؛ اما وقتی ریزش آن شروع می‌شود، ممکن است دیگر فرصت خروج را از خریداران خرد بگیرد. مثال بارز این اتفاق را می‌توانید در ریزش قیمتی نوامبر 2021 ببینید.

چگونه از شاخص ترس و طمع استفاده کنیم؟

تا اینجا به سوال شاخص ترس و طمع چیست پاسخ دادیم؛ اما بحث اصلی به کاربرد شاخص Fear and Greed برمی‌گردد. برای اینکه کاربرد این شاخص را درک کنید. یک بار دیگر به مرور جمله معروف وارن بافت بپردازید. بر اساس این جمله، کاربرد اندیکاتور ترس و طمع مشخص می‌شود.

بازار کریپتو هنوز بازار نابالغی است. به همین خاطر خیلی تحت تاثیر واکنش‌های بیرونی قرار می‌گیرد. این مسئله باعث شده تا واکنش کاربران هم تا حد زیادی هیجانی باشد. به نحوی که با افزایش قیمت و مثبت شدن نمودار ترس و طمع، کاربران به سرمایه‌گذاری و ریسک‌پذیری بیشتر ترغیب شوند. در نقطه مقابل هم با اولین اصلاح و منفی شدن شاخص ترس و طمع، ترس بر بازار حاکم شده و همه کاربران به دنبال فروش ارزهای دیجیتال خود می‌روند.

با وجود اینکه توده مردم با هیجانات بازار پیش می‌روند، اما اغلب تحلیل‌گرهای با تجربه سعی می‌کنند احساسات را کنار گذاشته و بر اساس داده‌های موجود به خرید و فروش ارزهای دیجیتال بپردازند. بر این اساس از اندیکاتور ترس و طمع هم به شکل زیر استفاده می‌کنند:

حاکم شدن ترس شدید بر بازار ارزهای دیجیتال می‌تواند یک فرصت خرید برای سرمایه‌گذاران با تجربه باشد. وقتی همه در حال فروش هستند و نسبت به ریزش بیشتر ترس دارند، می‌توان وارد بازار شد و به‌صورت پله‌ای خرید کرد. البته قبل از خرید باید جوانب دیگری را نیز در تحلیل لحاظ کرد.

حاکم شدن طمع شدید بر بازار هم یک سیگنال خروج است. وقتی توده مردم حریص می‌شوند و به‌صورت هیجانی به خرید می‌پردازند، باید انتظار یک اصلاح عمیق را داشت. به همین خاطر اگر نمی‌خواهید ضرر شدیدی را تجربه کنید، در این مواقع بهتر است از بازار خارج شوید.

شاخص ترس و طمع چگونه محاسبه می‌شود؟

تا اینجا درباره اینکه شاخص ترس و طمع چیست و چه کاربردی در تحلیل دارد صحبت کردیم؛ اما چگونه شاخص و ترس و طمع را محاسبه می‌کنند؟ نخستین بار این گروه CNNMoney بود که شاخص Fear and Greed را معرفی کرد. این گروه از شش اندیکاتور (که در مقاله بهترین اندیکاتورهای ارز دیجیتال هم معرفی کرده ایم) کمی و کیفی را در نظر گرفت و برای هرکدام سهم مشخصی را تعریف کرد. سپس نتایج حاصله را تجمیع کرده و به عدد ترس و طمع رسید. شش شاخصی که در محاسبات ترس و طمع سهم دارند، عبارتند از:

1.     میزان نوسانات (Volatility – A rise)

افزایش نوسانات بیتکوین اغلب باعث حاکم شدن ترس بر بازار کریپتو می‌شود. تحلیل‌گرها برای در نظر گرفتن این شاخص اغلب میزان نوسانات فعلی بیتکوین را با میانگین 30 روزه و 90 روزه آن مقایسه می‌کنند. سهم شاخص نوسانی در محاسبات اندیکاتور ترس و طمع 25 درصد است.

2.      توجه به مومنتوم و حجم بازار (Market momentum/volume)

یکی دیگر از فاکتورهای محاسباتی شاخص ترس و طمع بیت کوین توجه به میزان مومنتوم بلندمدت بازار و حجم فعلی آن است. زمانی که حجم فعلی بازار بیتکوین از مومنتوم بلندمدت (مومنتوم 30 و 90 روزه) آن پیشی می‌گیرد، نشانه‌ای از حریص‌تر شدن بازار است. سهم این شاخص در محاسبات 25 درصد خواهد بود.

3.       ترند شبکه‌های اجتماعی (Social media)

شاخص ترس و طمع روی احساسات اجتماعی توده مردم تمرکز بالایی دارد. بالا رفتن تعداد لایک‌ها، پست‌ها، توییت‌ها و محتوای تولیدی با هشتگ‌های خاص نشان‌دهنده ترغیب شدن توده مردم برای ورود به بازار است. اگر میزان تعاملات و محتوای تولیدی افزایش یابد، می‌توان آن را نشانه‌ای از حریص‌تر شدن بازار فرض کرد. توجه به احساسات مردم شاید یک شاخص کیفی به نظر برسد؛ اما با تحلیل داده‌های شبکه‌های اجتماعی می‌توان آن را به یک شاخص کمی تبدیل کرد. سهم اندیکاتور شبکه‌های اجتماعی در محاسبات 15 درصد است.

4.     دامیننس بیتکوین (Dominance)

برای محاسبه دامیننس بیتکوین باید ارزش بازار فعلی آن را به کل ارزش بازار ارزهای دیجیتال تقسیم کرد. افزایش تسلط بیتکوین به بازار و البته بالا رفتن حجم بازار نشانگر حریص‌تر شدن توده مردم است. نکته دیگر اینکه اگر حجم بازار تقریباً ثابت بماند و همزمان دامیننس بیتکوین کاهشی باشد، می‌توان استنباط کرد که سرمایه‌گذارها در حال خرید آلت کوین‌های بازار هستند. این عمل هم نشانه‌ای از حریص‌تر شدن بازار است. سهم دامیننس در محاسبه شاخص ترس و طمع 10 درصد است.

5.     زیر نظر گرفتن ترندها (Trends)

سایتی مثل گوگل ترندز به شما نشان می‌دهد که در بازه‌های زمانی مختلف میزان جستجوها درباره یک موضوع چقدر بوده است؟ البته سایت‌های دیگری هم مانند گوگل ترندز وجود دارند. تحلیل‌گرهای کریپتو از ترندهای جهانی و میزان افزایش نرخ جستجو برای اندازه‌گیری شاخص ترس و طمع نیز استفاده می‌کنند. تجربه نشان داده هروقت قیمت بیتکوین صعودی می‌شود، میزان سرچ‌ها درباره ارزهای دیجیتال و بیتکوین هم افزایش پیدا می‌کند. این فاکتور در داده‌های گوگل ترندز هم قابل مشاهده است. بالا رفتن آمار جستجوی این عبارت‌ها نشانگر حریص‌تر شدن بازار کریپتو خواهد بود که سهمی 10 درصدی در محاسبات دارد.

6.     نظرسنجی

اولین باری که گروه CNNMoney اندیکاتور ترس و طمع را محاسبه کرد، از نظرسنجی روی پلتفرم‌های افکارسنجی هم کمک گرفت و سهمی 15 درصدی برای آن کنار گذاشت. امروزه اما دیگر نظرسنجی‌های هفتگی در محاسبات وارد نمی‌شوند و سهمی در محاسبات ندارند.

چگونه احساسات خود را در هنگام سرمایه گذاری کنترل کنیم؟

اینکه بدانید شاخص ترس و طمع چیست به تنهایی کافی نیست. بلکه باید بتوانید به کمک شاخص ترس و طمع و روش‌های دیگر احساسات خودتان را کنترل کنید و کمتر آنها را در تحلیل‌های خود دخالت بدهید. اگر نگاهی به نمودار ترس و طمع داشته باشید و آن را با چگونگی تغییرات قیمتی بیتکوین مطابقت دهید، می‌بینید که چگونه بازار در کوتاه مدت ممکن است غیرمنطقی عمل کند. در نهایت اما سرمایه‌گذارانی موفق خواهند بود که در برابر احساسات مستحکم‌تر باشند و منطقی‌تر تصمیم بگیرند. راهکارهای زیر به همین دیل ارائه شده‌اند.

1.     حواستان به شاخص ترس و طمع باشد

مورگان استنلی، تحلیل‌گر معروف کریپتو به خوانندگان وبلاگ خود توصیه می‌کند که:

«اطلاعات و سر و صداهای نامربوط را جمع‌آوری کنید و در برابر موج‌های فعالیتی بازار مقاوم باشند.»

این گفته در ادامه نقل قول معروف وارن بافت قرار می‌گیرد. اینکه اگر می‌خواهید در بازار موفق باشید، از موج‌ها دوری کنید. وقتی همه حریص می‌شوند، شما کنار بکشید و وقتی همه می‌ترسند، وارد شوید.

2.     از خرید پله‌ای استفاده کنید

طیف گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران کریپتو علاقه دارند با سرمایه‌ای هنگفت و در کف قیمتی وارد بازار شوند؛ سپس در سقف قیمتی هم سود و سرمایه خودشان را خارج کنند؛ اما این اتفاق در 99 درصد مواقع رخ نمی‌دهد. پیدا کردن کف و سقف در بازار کریپتو به این آسانی نیست و حتی تحلیل‌گرهای حرفه‌ای هم توانایی انجام چنین کاری را ندارند.

به همین خاطر راهکار بهتر پیروی از استراتژی خرید پله‌ای یا همان DCA است. در این استراتژی به جای خرید بزرگ در یک زمان، می‌توانید با خریدهای کوچک و منظم وارد بازار شوید. برای مثال بدون توجه به تغییرات قیمتی، به‌صورت ماهانه مبلغی را برای خرید بیت کوین یا سایر ارزهای دیجیتال کنار بگذارید. این استراتژی کمک می‌کند تا با میانگین خرید پایین‌تر سود بیشتری از بازار بگیرید. در نهایت هم وقتی شاخص ترس و طمع سیگنال خروج از بازار را صادر کرد، می‌توانید با خیالی راحت سرمایه خود را از بازار خارج کنید.

در ادامه بخوانید: بهترین اندیکاتور برای ترید روزانه

3.     تخم مرغ‌های خود را در چند سبد قرار دهید

بازار کریپتو ریسک بسیار بالایی دارد. به همین خاطر فعالان بازار توصیه می‌کنند که هرگز با کل سرمایه خود وارد این بازار نشوید. وقتی سرمایه کلانی را وارد معامله می‌کنید، با افزایش ریسک به ریوارد مواجه می‌شوید و کنترل احساسات خود را از دست می‌دهید. ولی اگر سرمایه خود را به چند بخش تقسیم کنید و صرفاً با بخش محدودی از آن وارد شوید، ریسک این کار برایتان کمتر می‌شود. در نتیجه بهتر می‌توانید در مواقع حساس تصمیم‌گیری کنید.

سخن آخر

در این مقاله گفتیم که شاخص ترس و طمع چیست؟ چگونه محاسبه می‌شود و در نهایت چه کاربردهایی دارد. اگر می‌خواهید در بازار کریپتو موفق عمل کنید، بهتر است حواستان به این شاخص باشد. درگیر نکردن احساسات در سرمایه‌گذاری کمک می‌کند تا تصمیم‌های عاقلانه‌تری بگیرید. اگر سوال دیگری درباره شاخص ترس و طمع دارید، در کامنت‌ها پاسخگوی شما هستیم.

سوالات متداول

شاخص ترس و طمع یک اندیکاتور کوتاه مدت است یا بلند مدت؟

اگر نمودار تاریخی ترس و طمع را ببینید، متوجه می‌شوید که این شاخص خیلی با تحلیل‌های بلند مدت مطابقت ندارد. در اغلب مواقع این اخبارهای حاشیه‌ای و احساسات توده مردم بوده که باعث ایجاد ترس در بازار شده است. در نتیجه می‌توان گفت که شاخص ترس و طمع یک اندیکاتور کوتاه مدت به حساب می‌آید.

چطور به شاخص ترس و طمع دسترسی داشته باشم؟

سایت‌های زیادی هستند که به‌صورت آنلاین شاخص ترس و طمع را نمایش می‌دهند. برای مثال می‌توانید از سایت‌های کوین استنز (coinstats)، بیت دگری (bitdegree) یا کوین مارکت کپ کمک بگیرید.

آیا بازار سهام نیز شاخص ترس و طمع دارد؟

در بسیاری از بازارها شاخص ترس و طمع کاربرد دارد. البته ممکن است اسم این شاخص در بازارهای مختلف تغییر کند. برای مثال در بازار سهام با توجه به معیارهای دیگری مثل میانگین P/E یا P/S می‌توان درباره احساسات بازار اظهار نظر کرد.